Wie ooit een familieopstelling heeft bijgewoond, kent het verbazingwekkende fenomeen van het ‘wetende veld’. Het opmerkelijke is, dat representanten zich precies zo voelen en gedragen als de personen die zij vertegenwoordigen. Soms gebruiken ze zelfs letterlijk dezelfde woorden als de werkelijke familieleden. Alsof ze antennes hebben die allerlei berichten en informatie opvangen uit de familieziel. Mensen die voor het eerst een opstelling meemaken zijn vaak verbaasd over wat zij bij de representanten zien: ‘je kijkt precies als mijn dochter’, ‘in je houding herken ik mijn oma’, of: ‘mijn vader zou dat exact zo zeggen’.
Hoe komt een representant familieopstelling in contact met de gevoelens en ‘het weten’ van de voor hem totaal onbekende familie? Waar komt die informatie vandaan?
Het wetende veld
In een opstelling openbaart zich een krachtenveld, waarvan niet precies bekend is hoe dit werkt. Bert Hellinger, grondlegger van familieopstellingen, noemt dit ‘het wetende veld’. In dit veld ervaren we wat er in het familiesysteem speelt. Het maakt de onbewuste verhoudingen en dynamieken zichtbaar. Na de opstelling sluit dit veld zich weer.
Een meer wetenschappelijke benadering voor dit veld komt van de Engelse auteur/celbioloog Rupert Sheldrake. Een hond voelt zijn baas al voordat deze thuiskomt. Een zwerm vogels of een school vissen bewegen alsof ze één lichaam zijn. Er moet dus wel een krachtenveld zijn waarin ze met elkaar in verbinding staan. Sheldrake noemde dit fenomeen ‘morfogenetische velden’.
Ook wanneer meerdere menselijke lichamen samen zijn, lijkt er een resonerend veld te ontstaan. In dit veld verschijnt een ‘collectief weten’ dat het hier en nu van de aanwezigen overstijgt. De informatie uit dit veld wordt tot uitdrukking gebracht via de representanten: een verandering in lichaamshouding, een beweging, een uitspraak … het brengt van alles teweeg bij de andere representanten: een gewaarwording, een zwaar gevoel, spanning, ontspanning, een zucht, groot verdriet, pijn …
Representant familieopstelling zijn: hoe gaat dat?
Iedereen kan representant zijn. Je hoeft niet over speciale vaardigheden te beschikken. Als representant word je door de cliënt op een bepaalde plek in de ruimte gezet. Ook kan het zijn dat de begeleider je vraagt om zelf, intuïtief een plek te kiezen. Vervolgens laat je de plek op je inwerken. Tijdens een opstelling ‘scan’ je als het ware voortdurend je gevoelens en laat je alle lichamelijke sensaties, gevoelens, innerlijke beelden of symptomen toe. Sta je stevig of wankel? Bemerk je een bepaalde warmte, of benauwdheid, stijfheid of wat dan ook? Staar je naar een bepaalde plek? Voel je je betrokken bij de andere representanten of heb je het gevoel dat je er niet bij hoort? Als je helemaal niets voelt dan is dat je waarneming.
Als representant ervaar je hoe sterk de impulsen in het veld kunnen zijn. Wanneer je voor het eerst in een opstelling staat, kan dit verwarring geven. Je kunt je afvragen of je waarneming klopt. Het gaat het beste als je uit je eigen ervaringen en overtuigingen blijft en niet probeert uit te zoeken hoe je je zou moeten voelen op die plek. Volg eenvoudigweg wat zich aandient en benoem dit op een neutrale manier. Ook al snap je niet waar je het vandaan haalt, of gaat het in tegen je eigen waarden en je persoonlijke gevoel van goed of fout in. Vertrouw op je gevoel, maar let erop dat je die gevoelens niet gaat interpreteren.
Aan Bert Hellinger werd eens gevraagd: “wanneer je als representant tijdens een opstelling iets voelt, speelt dan je persoonlijke geschiedenis daar geen rol in?”
Hellinger antwoordde: ”Dat is een heel belangrijke vraag. Je kunt niet aan een opstelling deelnemen wanneer de merkt dat je gevoelens persoonlijk zijn. Dat is verwarrend. Wanneer je probeert om uit te vinden of wat je voelt van jou is, of deel uitmaakt van het opgestelde systeem, dan ben je afgeleid van het voelen in het moment. Het is eenvoudiger om aan te nemen dat wat je voelt de uitwerking van het systeem is en niet het gevolg van je persoonlijke geschiedenis.
Wanneer je representant bent, stap je in een onbekend systeem: je ervaart onbekende gevoelens en gewaarwordingen. Uiteraard kunnen er persoonlijke herinneringen en ervaringen geactiveerd worden, maar het heeft een destructief effect dat je jezelf toestaat om daarover na te denken, terwijl je in je rol zit. Dan haal je persoonlijke en externe dingen door elkaar. Daarom is het van groot belang dat je helder blijft. Hoewel je je ten volle door je rol laat meevoeren, zijn de gevoelens die je hebt niet jouw gevoelens. Ze hebben niets met jou te maken.
Pas wanneer je weer uit je rol stapt, kun je, als je dat wilt, aandacht geven aan je eigen gevoelens. Representeren lijkt een beetje op acteren. De gevoelens van bijvoorbeeld Othello, kunnen de persoonlijke gevoelens van de acteur raken. Maar de acteur wordt gek als hij tijdens de voorstelling -terwijl hij zich met Othello identificeert- in het reine probeert te komen met zijn persoonlijke problemen. Je kunt beter in je eigen context aan je persoonlijke thema’s werken”.
Het is dus essentieel om de impulsen in een opstelling te volgen en je waarneming duidelijk en gepast te uiten en te verwoorden. Dat creëert als het ware ruimte voor een diepere laag van bewustwording. De opstelling ontrolt zich als vanzelf. De begeleider stemt voortdurend af met de representanten en met de cliënt. Via de informatie van de representanten wordt duidelijk waar energie en liefde geblokkeerd zijn en of en hoe er naar een helende beweging kan worden gegaan.
Doorwerking op de representanten
Opstellingen werken door op zowel de cliënt en het familiesysteem, als op de toeschouwers en representanten. Als representant ervaar je de verschillende posities en bewegingen, met de daarbij horende gevoelens. Dit helpt je ook persoonlijk verder. Je kunt in een opstelling gevoelens uiten die je zelf ook hebt, maar die je je misschien niet zo snel geneigd bent om te uiten. Dit werkt bevrijdend. Ook komt het voor dat je als representant meer inzicht krijgt in eigen thema’s of een antwoord vindt op iets wat je zelf bezighoudt. Als representant leer je ongelofelijk veel en kun je de helende werking van een opstelling ervaren.
Meer weten over de opleiding Familieopstellingen?
Sommige mensen vinden het prettig om alvast kennis te maken met één van de familieopstellers bij UNLP. Dat is mogelijk! Neem gerust contact met ons op. Ik maak graag kennis met jou tijdens een kennismakingsgesprek. In dit kennismakingsgesprek kunnen we samen bekijken of hoe de opleiding tot Familieopsteller bij jou past. Ook zijn er geregeld informatie-avonden waarop de trainer van de opleidingen vertelt over de verschillende opleidingen.