De feestdagen kunnen al stressvol genoeg zijn, maar in een samengesteld gezin komen daar unieke uitdagingen bij. Wie gaat naar welke kerstviering? Hoe verdeel je de feestdagen over meerdere huishoudens zonder dat iemand zich buitengesloten voelt? En wat doe je met onverwachte emoties of de impact van onverwachte bezoekjes van ex-partners? Voor ouders en kinderen in een samengesteld gezin voelt deze periode vaak als balanceren op een ragfijne draad. Het verlangen om het iedereen naar de zin te maken, loopt vaak vast op oude spanningen en onuitgesproken verwachtingen. Juist tijdens de feestdagen kunnen inzichten uit systemisch werk en familieopstellingen helpen om harmonie en verbinding te brengen in het samengestelde gezin. Lees snel verder!

Het samengestelde gezin

Het moderne gezinsleven kent steeds meer vormen. Samengestelde gezinnen, ook wel bekend als ‘stiefgezinnen’ of ‘patchwork families’, zijn daar een prominent voorbeeld van. Iedereen die een systemische opleiding heeft gedaan heeft mogelijk ervaren hoe lastig het is om een kloppend genogram te maken of de juiste volgorde te bepalen binnen het samengestelde gezin. Wie hoort waar? Wie hoort er allemaal bij? Welke volgorde hebben we te respecteren om rust en balans te ervaren binnen de overlappende systemen? Dit zijn vragen die tijdens iedere familieopstellingen opleiding wel voorbij komen.

Bewust van je plek

Ouders die hun eigen plek innemen en daarmee ook de plek van hun partner en kinderen erkennen, brengen rust in de onderliggende lagen van het gezinssysteem. Wanneer iedereen weet waar hij of zij staat en welke verantwoordelijkheden daarbij horen, ontstaan er belangrijke ankers van veiligheid en begrip. Als je als ouder verantwoordelijkheid neemt voor je eigen plek in het systeem, schep je ruimte waarin anderen zich vrijer en veiliger kunnen voelen. Dit is een belangrijke en intensieve rol, waarmee je spanningen kunt verlichten en liefde en begrip kan laten stromen binnen het gezin.

Gezamenlijke tradities

Gezamenlijke tradities zijn krachtige instrumenten in het samengestelde gezin: ze bouwen namelijk een nieuwe basis voor verbinding. Ze bieden structuur en creëren een gevoel van saamhorigheid, vooral als de feestdagen soms een strijdveld lijken te worden van ‘jouw familie’ versus ‘mijn familie’. Door nieuwe rituelen en tradities op te bouwen die voor iedereen betekenisvol zijn, werk je aan de ontwikkeling van een gezamenlijke gezinsidentiteit.

Welke traditie past bij jouw familie?

Bijvoorbeeld, plan een jaarlijks terugkerende kerstactiviteit waarbij iedereen betrokken is, zoals het samen bakken van kerstkoekjes, het kiezen van een kerstboom, of het maken van een gezamenlijke kerstkaart. Door deze activiteiten te herhalen, geef je iedereen een rol in het nieuwe gezinsverhaal en versterk je de verbondenheid. Het systemisch effect hiervan is dat kinderen zich minder gedwongen voelen te kiezen tussen loyaliteiten naar ouders en dat nieuwe herinneringen kunnen helpen bij het verzachten van oude emoties.

Conflicten voorkomen en oplossen

Tijdens de feestdagen kunnen spanningen in een samengesteld gezin al snel hoog oplopen. Het omgaan met deze spanningen begint bij het erkennen van ieders gevoelens. In systemisch werk wordt vaak gewerkt met het concept van “de onderstroom”: de onuitgesproken emoties en verwachtingen die aan de oppervlakte kunnen komen, vooral tijdens intense momenten zoals de feestdagen.

Een oefening voor het hele gezin

Een effectieve oefening om dit aan te pakken, is de ‘cirkel van erkenning’. Nodig iedereen uit om in een ontspannen moment zijn of haar verwachtingen en zorgen rond de feestdagen uit te spreken. Laat elke persoon vertellen wat hij of zij belangrijk vindt, wat de wensen zijn, en wat eventuele zorgen zijn. De andere gezinsleden luisteren zonder te reageren. Maak het speels. Met kaartjes of tekeningen. Deze oefening helpt om ieders stem gehoord te laten voelen, wat vaak al een groot deel van de spanningen kan verlichten. Je zult merken dat deze gezellige oefening  voorkomt dat emoties onderhuids gaan sudderen en vervolgens oplaaien in conflictsituaties.

Ruimte creëren voor iedereen om zich welkom en gezien te voelen

Een belangrijk aspect van een gezond gezinssysteem is dat ieder gezinslid zich gezien, welkom en gewaardeerd voelt. In samengestelde gezinnen kan dit soms extra gevoelig liggen, vooral bij kinderen die zichzelf misschien nog niet helemaal thuis voelen bij hun nieuwe gezin. Ruimte creëren voor iedereen betekent niet alleen fysiek aanwezig zijn, maar ook emotionele ruimte bieden.

Lees deze tip voor het creëren van een positieve dynamiek

Ouders kunnen bijvoorbeeld aandacht besteden aan de specifieke wensen van ieder kind. Soms helpt het om elk gezinslid een kleine, symbolische rol te geven bij de feestvoorbereidingen. Laat de kinderen meehelpen met het versieren van het huis of kiezen van gerechten, en geef iedereen een taak die hij of zij als ‘eigen’ kan ervaren. Dit geeft hen een gevoel van verantwoordelijkheid en betrokkenheid. Systemisch gezien ontstaat hierdoor een positieve dynamiek waarin kinderen het nieuwe gezinssysteem als eigen kunnen gaan voelen, wat de basis vormt voor harmonie en verbondenheid.

Een nieuw perspectief

Voor veel samengestelde gezinnen kunnen de feestdagen een emotionele uitdaging zijn, maar juist ook een kans voor groei en verbinding: vergeet dat niet! Door de basisprincipes uit systeemwerk toe te passen, kun je het onderliggende evenwicht herstellen.

Wil je meer rust en harmonie in samengestelde gezinnen ervaren of hiermee werken als professional? Schrijf je in voor de 2-daagse Workshop Samengestelde Systemen en ontdek hoe systemisch werk bijdraagt aan gezinsgeluk en samenwerking.