Ieder mens voelt zich van tijd tot tijd angstig. Of het nu gaat om sociale angst, angst om te spreken in het openbaar, of angst voor specifieke dingen of situaties. Dit hebben we allemaal wel eens ervaren. Maar wat is angst en hoe los je het op? Je leest het in dit artikel.
Wat is angst? Het is eigenlijk iets heel goeds!
Angst is in de eerste plaats een heel natuurlijk gevoel, het beschermt ons van gevaarlijke situaties en het behoedt ons voor het maken van fouten.
Een beetje angst noemen we vaak gewoon spanning en hier is dan ook niets mis mee. Een beetje gezonde spanning kan ons zelfs helpen om beter te presteren, doordat we meer adrenaline aanmaken. Wanneer de spanning toeneemt, spreken we van angst. En angst kan een vecht- of vluchtreactie in ons lichaam teweeg brengen. Dit kan heel functioneel zijn, bijvoorbeeld in een situatie met acuut gevaar voor ons of iemand in onze directe nabijheid.
Alleen soms worden die goede bedoelingen van onze angst op negatieve manieren geuit
Echter kan het ook gebeuren dat we een angst reactie hebben op iets dat geen reëel gevaar is. Onze reactie en de beleving zijn dan buiten proportioneel in relatie tot het onderwerp van de angst en zijn vaak niet nuttig. Denk bijvoorbeeld aan iemand die gillend voor de televisie zit, omdat er een spin te zien is op een natuurzender.
Wanneer angst nog groter wordt, spreken we van paniek; een reactie die buiten proportioneel is ten opzichte van het (al dan niet aanwezige) gevaar.
Moet ik mijn angst confronteren of uit de weg gaan?
Angst confronteren of uit de weg gaan? Het kan heel verleidelijk zijn om de dingen die je angst geven uit de weg te gaan. En in sommige gevallen, verlies je daar ook niets mee. Als je bijvoorbeeld bang bent voor kamelen en je gaat nooit op vakantie naar een land waar kamelen los rondlopen, zul je hier waarschijnlijk geen last van hebben.
Aan de andere kant, als je houdt van winkelen in Amsterdam en je hebt een angstige tot paniek-reactie voor duiven, dan kan het erg vervelend zijn om de Dam over te steken en is een dagje shoppen snel verpest. Moet je dan maar nooit meer in Amsterdam gaan winkelen? Er is ook een andere manier.
Tip: voer een realiteitscheck uit op jouw angst
Allereerst is kan het handig zijn om jezelf eens kritisch te vragen wat de voorwaarden zijn voor jouw angst. In het geval van de duiven, zijn vragen die kunnen helpen bijvoorbeeld: vind ik één duif ook eng, of alleen wanneer het er meerdere zijn? Vanaf hoeveel duiven merk ik dat ik me angstig voel. Hoe dichtbij kan ik bij de duiven komen zonder dat ik me angstig voel? Moeten de duiven zich nog op een bepaalde manier gedragen opdat ik me angstig voel? Wanneer je achter de “voorwaarden’ komt geeft dit vaak inzicht en mogelijkheden om je angst te overwinnen.
Wist je dat je angst op de volgende manier kunt oplossen (met mindfulness)?
In een training bij UNLP zag ik laatst een mooie demonstratie van hoe mindfulness kan helpen bij een angst-reactie. Er was een deelnemer die aangaf angstig te zijn om voor groepen te spreken. Deze deelnemer, laten we hem Arno noemen, werd natuurlijk naar voren gevraagd om vóór de groep zijn angst verder te onderzoeken.
Arno omschreef op verzoek van de trainer de klachten die hij ervaarde voor de groep; zenuwen, knikkende knieën, angst, buikpijn, niet weten waar hij moest kijken, niet weten waar hij zijn armen moest laten, kortademigheid en een onrust in zijn hele lichaam.
Arno werd vervolgens gevraagd om eens een paar keer diep adem te halen en dan te voelen in zijn lichaam welke sensaties zijn aandacht trokken. “Ik ben bang”, zei hij. Maar, dat was niet helemaal het antwoord op de vraag. Nogmaals kreeg Arno de vraag welke sensaties in zijn lichaam zijn aandacht trokken. “Ik voel angst”, zei Arno. De volgende vraag van de trainer bracht Arno een beetje uit balans: “Hoe weet je dat?”.
Arno werd gevraagd om tot de kern te onderzoeken hoe hij wist dat hij “bang was”. Bang zijn, zo legde de trainer uit, is een interpretatie van een gevoel dat je hebt. Je denkt dat je bang bent, maar wat voel je nu precies in je lichaam? Welke sensaties ervaar je? Waar ervaar je dat en met welke intensiteit? En wat zou er gebeuren als je gewoon alleen zou ervaren wat er te ervaren valt, zonder dat je daar zelf met je hoofd een interpretatie en daarmee een betekenis aan geeft. Wat gebeurt er wanneer je puur en alleen je aandacht erop focust en ervaart wat er te ervaren valt, zonder interpretatie of waardeoordeel?
En wat blijft er over wanneer je de interpretatie, oftewel wat jij ‘vindt’ dat iets betekent weg haalt van de daadwerkelijke ervaring? Dan is er alleen de sensatie of het gevoel nog.
Arno kreeg de opdracht om, terwijl hij rustig en diep doorademde, met zijn ogen dicht te ervaren wat hij op dat moment voelde en om dat zonder oordeel te observeren. Je zag hem zichtbaar ontspannen. “Ik voel wat spanning en kriebels in mijn buik”, zei hij met zijn ogen nog gesloten. Waarop hij de opdracht kreeg om de spanning en kriebels in zijn buik, in gedachten volledige te accepteren en te ervaren wat er gebeurde. “Wow, nu wordt het ineens een stuk minder.”
Deze ’truc’ is een erg simpele oplossing voor angst
Door een simpele en toch hele krachtige interventie werd het voor Arno mogelijk om van bang en wat angstig, met allerlei fysieke ongemakkelijkheden, naar een ontspannen houding en gevoel te gaan. En dit terwijl hij voor een groep van 100+ man stond, iets wat hij voorheen niet voor mogelijk had gehouden.
Hoe gaat die truc dan?
De ‘truc’ zit hem in het volgende: door mindful naar jouw angst te kijken, kun je het zien voor wat het echt is. Je kunt dieper gaan kijken en onderzoeken waar dit gevoel dat jij angst noemt echt uit bestaat. Welke fysieke sensaties omvat het en welke gedachten heb je daarover? Welke interpretaties doe je misschien wel zonder dat je het door hebt?
En wat blijft er nog over wanneer je jouw mening over wat je voelt, achterwege laat? En wanneer je heel eerlijk gaat kijken naar wat je fysiek ervaart? En als je dat van binnen kunt accepteren… Kun je wat je voelt dan nog wel angst noemen?
Stuur een mailtje met jouw oplossingen voor angst
Stuur gerust een mailtje naar UNLP om te delen hoe jij tegen angst aan kijkt. Wellicht vermelden we het dan in dit artikel.
Door UNLP-alumnus Laura Vlasblom.