Wil je leren systemisch werken met kinderen en jongeren? Regelmatig organiseert UNLP het seminar ‘Kind, Jongere & Balans‘, over de systemische aanpak van gedragsproblemen bij kinderen en jongeren. Het seminar wordt gegeven door de internationaal gerenommeerde systemisch gezins- en familietherapeut Ingrid Dijkstra, expert op het gebied van familieopstellingen met kinderen en jongeren.
Onbewuste belastende patronen
‘Opvallend’ gedrag van kinderen en jongeren, eet- en slaapstoornissen, of lichamelijke klachten, maken zichtbaar dat een kind uit emotioneel balans is. Kinderen kunnen onbewust gebonden zijn aan belastende patronen binnen een familie. Een oplossing van deze problemen komt vaak pas in zicht, wanneer het kind (en de ouders) op een dieper niveau worden aangesproken. Tijdens dit seminar leer je hoe kinderen en jongeren op dat niveau benaderend kunnen worden en hoe een gezin door een familieopstelling weer meer in balans kan komen.
Een kind is dienstbaar aan het grotere geheel
Het uitgangspunt van de systemische benadering is dat wij functioneren in menselijke systemen. Een systeem is bijvoorbeeld het gezin, de familie, de school, een team.
De werking van levende systemen wordt gestuurd door een aantal principes:
- Ieder lid heeft recht op een plek
- Systemen kennen een ordening
- Ieder systeem zoekt naar balans in geven en nemen
Wanneer er een verstoring ontstaat in deze principes, raakt een systeem uit balans en komen er dynamieken op gang om het evenwicht weer te herstellen. Dit zijn onbewuste processen, die ons allemaal beïnvloeden. Ingrid Dijkstra heeft met haar werk aangetoond hoe deze processen ook de kinderen raken en hoe juist zíj proberen aan het verbroken evenwicht binnen het gezin als systeem te appelleren, door ‘opvallend’ gedrag te gaan vertonen, of door ziek te worden.
Wanneer we door een systemische bril naar het gedrag van een kind gaan kijken, zien we dat het gedrag dienstbaar is aan het grotere geheel: het kind wil met zijn of haar gedrag iets aan het licht brengen dat niet ‘in orde’ is in het familiesysteem. Het gedrag kan de functie hebben om het systeem weer compleet te maken, of om een uitstaande schuld in het systeem te vereffenen. Het kan gaan over bijvoorbeeld onverwerkte gevoelens van ouders of andere familieleden, of over de plek van ouders en kinderen.
Systemen willen compleet zijn
Soms vinden er ingrijpende of pijnlijke gebeurtenissen plaats in de familiegeschiedenis: iemand die jong overlijdt, emigratie, echtscheiding, een miskraam, abortus, een familielid dat wordt uitgesloten, een ongeluk of misdaad. Een gebeurtenis zo heftig en groot, dat er liever niet meer aan gedacht, of over gesproken wordt. Men leeft verder, maar de angst of pijn blijft bestaan. Boosheid, verdriet of schaamte kan het leven zo moeilijk maken dat ‘er niet meer aan denken’, of ‘er niet meer over praten’ verder leven mogelijk maakt. Zo kunnen nare gebeurtenissen, of het verlies van een familielid verdrongen worden. Uiteindelijk wordt hiermee een illusie gecreëerd, want de gebeurtenissen hebben nu eenmaal plaatsgevonden. Maar de emoties, de meningen of de oordelen op dat moment staan de aanvaarding van de gebeurtenissen in de weg. Systemen zijn pas compleet als iedere gebeurtenis en ieder lid van het systeem erbij mag horen.
Het kind reageert onbewust op iets dat het voelt in het familiesysteem, maar doet dat helaas op een onbeholpen manier: met gedrag dat op een negatieve manier de aandacht trekt.
Het gedrag van een kind bevat een boodschap
Een kind wordt ondersteund en gevoed door de liefde die het van de ouders ontvangt. Het wordt -onbewust en onbedoeld- belast met de nog onverwerkte gevoelens van ouders of andere familieleden. De werking van het systeem zorgt er namelijk voor dat -soms generaties later- iemand anders ‘in dienst genomen wordt’, om datgene weer in beeld te brengen, dat geen plek heeft gekregen binnen het systeem. Voor de ziel van een kind is dit belastend. Het kind heeft hierdoor te weinig vermogen ter beschikking voor zijn of haar eigen ontwikkeling. Het gaat zich ‘vreemd’ gedragen. Het wordt bijvoorbeeld steeds weer boos, trekt zich terug, is onrustig, wordt ziek, kan zich niet goed concentreren, enz. Het kind reageert onbewust op iets dat het voelt in het familiesysteem, maar doet dat helaas op een onbeholpen manier: met gedrag dat op een negatieve manier de aandacht trekt. Ouders, opvoeders en andere volwassenen zien dit gedrag en reageren hierop met het willen corrigeren van het storende gedrag. Maar dit is slechts symptoombestrijding. Er wordt níet gekeken naar wat er in het grotere geheel niet ‘in orde’ is, of nog geen plek heeft gekregen. Systeemgevoelens uiten zich in opvallend gedrag dat steeds maar weer terugkomt en niet of nauwelijks verandert door een correctie of een gesprek.
Hoe kun je systemisch werken met kinderen en jongeren?
Wanneer je als ouder, of als professional op gedragsniveau naar een oplossing zoekt, kan het zijn dat je op een gegeven moment niet verder komt en dat er geen wezenlijke verandering optreedt in het gedrag van het kind. Juist om de verborgen dynamiek in het systeem zichtbaar te maken, heeft het werken met een familieopstelling veel zin. Zelfs heel jonge kinderen blijken in staat om een juiste ordening innerlijk te bevatten tijdens het systemisch werken met kinderen.
Ingrid Dijkstra kan de kinderen altijd heel goed bereiken met de zogenaamde ‘tovertegel’. Met behulp van gekleurde vloerankers wordt het innerlijk beeld van het kind op een speelse manier onderzocht. Kinderen zijn nieuwsgierig en willen meestal zelf graag de tegels voor hun ouders, broertjes en zusjes neerleggen. Het is afhankelijk van de leeftijd van het kind of het een meer actieve, dan wel passieve rol in de opstelling inneemt. Het is opvallend dat een kind, ook wanneer het ergens anders speelt tijdens de opstelling, vaak op belangrijke momenten even omkijkt, langskomt, of op zijn of haar plek wil gaan staan. Zo nemen ze het beeld van de opstelling mee. Er zijn verschillende manieren om een kind op onbewust niveau iets aan te bieden, hetzij met woorden, hetzij met symbolen. Het veranderende innerlijke beeld ontlast de ziel. Het kind komt weer meer in de eigen kracht te staan.
Wanneer kan een familieopstelling uitkomst bieden?
Een opstelling kan inzichten geven wanneer kinderen en jongeren te maken hebben met terugkerende angsten, onzekerheden, gedragsproblemen, gedragsstoornissen (o.a. AD(H)D, autisme), hoog sensitiviteit, bij echtscheiding of rouwverwerking. Een opstelling geeft vanuit een diepere laag informatie over het gedrag van kinderen, in relatie tot andere leden uit het familiesysteem. Zo kan duidelijk(er) worden wat een kind nodig heeft in het contact met de ouders, broers of zusjes, vriendjes en vriendinnetjes, op school of in bepaalde specifieke situaties.
Voor wie is dit seminar interessant?
Voor iedereen die (systemisch) met kinderen en jongeren werkt of wil gaan werken. En natuurlijk ook voor ouders die met een systemische blik naar hun gezin willen kijken. Tijdens het seminar worden verschillende gezinnen uitgenodigd en worden er opstellingen met hen gedaan. Het kind staat hierbij centraal. Deelnemers aan het seminar kunnen worden uitgenodigd om representant te zijn in een opstelling. Iedere inbreng wordt gewaardeerd; de deelnemers zijn vrij om de keuze te maken om als toeschouwer aanwezig te zijn, dan wel om ook als representant deel te nemen. Ingrid Dijkstra zal de opstellingen toelichten en er is gelegenheid voor het stellen van vragen.
Wil je meer weten?
