Stilte, verwondering, verzoening … een ervaring met een familieopstelling maakt veel los. Het is een indrukwekkend proces, waarvan de resultaten krachtig kunnen doorwerken in iemands dagelijkse leven. Mensen ervaren een opstelling vaak als diep ontroerend en veelal ook als iets magisch. Regelmatig wordt me na afloop van een opstelling gevraagd of ik soms helderziend ben. Dat is niet het geval! 

Wie met familieopstellingen werkt, werkt binnen een collectief ‘weten’, met ‘het wetende veld’ als informatiebron. Tijdens een opstelling gaat het om het zien van de grotere verbanden. Hoe minder emotionele informatie ik vooraf heb over de familieleden, hoe beter. Dan sta ik open voor wat zich aandient. Het enige wat ik doe, is stil, teruggetrokken en aandachtig zijn. Zelfs de intentie om te willen helpen, zou al in de weg zitten. Niets willen oplossen, niet willen ingrijpen. Hoe meer ik me als begeleider kan afstemmen op ‘het lege midden’, hoe meer informatie er vrijkomt via de representanten.

Familieopstelling: De kracht van het niet-weten

De innerlijke houding van de opsteller is waarschijnlijk één van de belangrijkste voorwaarden en instrumenten om een opstelling te kunnen begeleiden. Het is tevens een houding die moeilijk te omschrijven is. Bert Hellinger spreekt over de fenomenologische houding. Letterlijk betekent fenomenologie: de verschijnselen laten spreken. Fenomenologie gaat uit van de wisselwerking tussen de mens en de wereld om hem heen. Deze innerlijke houding is de sleutel tot het werk. Sommige mensen denken dat fenomenologisch werk zoiets is als degelijke vakkennis, plus veel ervaring, plus veel vertrouwen in de eigen intuïtie, plus zo mogelijk een grote openheid voor nieuwe en verrassende ontdekkingen. 

Dit zijn allemaal nuttige eigenschappen waaraan je iedere goede opsteller kan herkennen, maar ze hebben niets te maken met de fenomenologische houding en werkwijze. Het gaat om een fundamenteel andere houding, een ander uitgangspunt, een andere zienswijze en een andere werkwijze. De fenomenologisch werkende opsteller heeft geen concept en geen strategie. Hij stelt zich open voor de werkelijkheid zonder een voorafgaande bedoeling. Hij staat open en wacht af wat deze werkelijkheid nu laat zien en handelt aan de hand daarvan. Op deze manier komt de kracht uit de werkelijkheid zelf, en niet uit het weten of het handelen van de opsteller. 

Hoe meer moed de opsteller aan de dag weet te leggen om zich over te geven aan het niet-weten, hoe meer kracht gegeneerd wordt in het gebeuren zelf. Verwijzend naar de Chinese wijze Lao Tse, zet Bert Hellinger de begeleider aan om zich terug te trekken in zijn ‘lege midden’ en van daaruit de cliënt en zijn systeem waar te nemen. Dit waarnemen is eerder een passief dan een actief gebeuren. Je plaatst het probleem niet in een hokje, maar kijkt en wacht af wat zich voordoet. Indien de opsteller met de ziel van de cliënt in contact is, kan hij de oplossing die daaruit verschijnt volgen. Dan handelt de opsteller direct, zonder te reflecteren, vaak ook zonder te begrijpen. Het inzicht komt pas later. Achteraf wordt er getoetst wat een woord, zin, een beweging of een handeling teweegbrengt. Dat wat het teweegbrengt, is de terugmelding van de ziel.

Systemisch waarnemen

De systemische waarneming (ook wel fenomenologische waarneming genoemd) ontstaat als de blik niet op iets tastbaars gericht is, maar op een groter geheel. Een toeschouwer die naar een schilderij kijkt en alleen op de verf of op de structuur van het doek let, neemt het grotere geheel niet waar. Hierdoor kan hij niet ontdekken wat het schilderij hem wil zeggen. Als we systemisch waarnemen zijn we gericht op het waarnemen van de feiten, gevoelens en ideeën in hun onderlinge verband.

Het orgaan waarmee we dit allemaal waarnemen is ons lichaam. Het lichaam is een ongelofelijk fijngevoelig en bewust waarnemingsinstrument en geeft voortdurend signalen. Als opsteller maak je gebruik van je verschillende zintuigen. Om goed te kunnen voelen en waar te nemen is het belangrijk dat je zintuiglijke waarneming ontwikkeld en verfijnd is. Door de impulsen uit het veld via je lichaam tot uitdrukking te laten komen, wordt je waarneming steeds zuiverder en is deze onthecht van het rationele ‘weten’.  Via de methode van het opstellen kunnen we de taal van ons lichaam leren gebruiken om de wereld om ons heen te zien als samenhangende en samenwerkende systemen.

Systemisch waarnemen gaat uit van een aantal ‘natuurwetten’: binding, ordening en balans (in geven en nemen). Als hierin een verstoring is, ontstaan er problemen. Deze systemische wetmatigheden zijn er weliswaar, maar een opsteller mag zich niet laten verleiden om opstellingen ‘volgens het boekje’ te willen doen. Eigenlijk moet je in iedere opstelling alle regels vergeten en opnieuw vinden. Er zijn geen twee gelijke opstellingen, net zoals er ook geen twee gelijke families zijn. Als opsteller dien je de verleiding te weerstaan om te willen helpen, om het goed te willen doen, tegen wil en dank een goede oplossing te willen vinden, of een oplossing volgens je  eigen voorstellingen en idealen te willen vinden. Je mag alleen oplossingen toelaten die zich spontaan aandienen door datgene dat zich via de representanten toont en door datgene wat de cliënt als thema onder ogen wil zien.

De stijl van de familieopsteller

Iedere opsteller ontwikkelt een eigen stijl van werken. Tijdens en na het volgen van de basismodule NLP Familieopstellingen, ga  je geleidelijk je eigen stijl ontdekken. Een stijl waarin je jouw achtergrond kan gebruiken en je kwaliteiten kan inzetten. Er bestaat geen goed of fout en er is niet zoiets als een juiste opstelling of een opstelling volgens de regels. Zoals eerder gezegd, opstellen is fenomenologisch en jij bent deel van het fenomeen, waardoor je een opstelling op jouw manier zal begeleiden.

Meer weten over de opleiding Familieopstellingen?

Ben jij ook geïnteresseerd in familieopstellingen? En ben je benieuwd wat een familieopstelling voor jou kan betekenen? Of wil je zelf systemisch kunnen waarnemen? Ik vertel je graag alles over familieopstellingen. Dit kan tijdens een kennismakingsgesprek, informatie avond of tijdens één van onze systemische opleidingen. Wij nodigen je van harte uit!